Cam Ranh trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước là một chiến trường rất gian khổ, ác liệt. Mỹ đã xây dựng bán đảo Cam Ranh thành một trong những căn cứ quân sự lớn nhất Đông Nam Á. Địch tiến hành mọi thủ đoạn tinh vi, nham hiểm và sâu độc nhằm kềm kẹp dân, đánh phá phong trào kháng chiến; mặt khác lôi kéo, dụ dỗ, tách dân ra khỏi ảnh hướng của cách mạng, hòng phá rã tổ chức Đảng, tiêu diệt cán bộ, đảng viên và lực lượng cốt cán, làm cho Nhân dân không tin vào cách mạng, vào Đảng và Bác Hồ.
Trên chiến trường Cam Ranh khi Mỹ tiến hành chiến lược “Chiến tranh cục bộ” có khoảng 4 vạn quân (trong đó quân Mỹ, chư hầu là 2 vạn và ngụy quân là 2 vạn), hình thành hai loại lực lượng: Lực lượng Mỹ, chư hầu làm nhiệm vụ bảo vệ căn cứ quân sự, đường giao thông và càn quét... Lực lượng quân đội, cảnh sát, các đoàn xây dựng nông thôn… của chính quyền Cam Ranh làm nhiệm vụ trực tiếp bình định kềm kẹp quần chúng, đánh phá phong trào cách mạng trong thôn, xóm. Quân Mỹ chiếm đóng cả trong và ngoài bán đảo Cam Ranh, tập trung ở những vị trí quan trọng, then chốt. Cùng với đó là các trung tâm huấn luyện hải, lục, không quân; căn cứ tiếp vận tác chiến điện tử; sân bay cấp 1; hệ thống tuần tiễu trên biển, trên bộ bảo vệ căn cứ quân sự; hệ thống ra-đa, đài báo điện tử, cáp ngầm viễn thông, tuyến ngư lôi, tuyến phao, lưới sắt; hệ thống kẽm gai và mìn dọc bờ biển từ Mỹ Ca đến Bình Ba. Song song theo đó địch tiến hành những kế hoạch di dân ồ ạt, đưa hàng ngàn người dân từ các nơi tới Cam Ranh theo từng thời điểm, nhằm tạo ra vành đai dân cư an toàn, “tin cậy về chính trị”, bảo vệ xung quanh căn cứ quân sự Cam Ranh, nhất là ở các địa bàn xung yếu, quan trọng và ven biển.
Với tính chất, vị trí, đặc điểm của chiến trường Cam Ranh và thế bố phòng nhiều tầng, nhiều lớp dày đặc, có chiều sâu như thế của địch, Đảng bộ, quân và dân Cam Ranh đã kiên cường, nêu cao ý chí, quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ mà đỉnh cao là tham gia đợt tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân (1968); đồng thời phối hợp, hỗ trợ, giúp đỡ cho Tiểu đoàn 407 của Liên khu V đánh những trận “chí tử” vào thẳng sào huyệt căn cứ quân sự, pháo đàì “bất khả xâm phạm” của Mỹ ở bán đảo Cam Ranh, làm tiêu hao nặng nề sinh lực và phương tiện chiến tranh của Mỹ. Góp phần xứng đáng vào thắng lợi chung của tỉnh và toàn miền Nam, đánh bại chiến lược “Chiến tranh cục bộ” của Mỹ. Với những thành tích xuất sắc, Cam Ranh có nhiểu cá nhân và tập thể được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng 2, hạng 3 (dựa theo Lịch sử Đảng bộ huyện Cam Ranh thời kỳ 1930 – 1975; trang 161; xuất bản năm 1994). Tiểu đoàn 407, một đại đội và một cá nhân của Tiểu đoàn cũng đã được Đảng, Nhà nước ta phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang (dựa theo Lịch sử Đảng bộ huyện Cam Ranh thời kỳ 1930 – 1975; trang 176; xuất bản năm 1994).
Từ những thắng lợi về mặt quân sự và thực hiện tốt chủ trương của Thị ủy Cam Ranh về bám dân, “nắm” dân, bám địa bàn để hoạt động của cán bộ, đảng viên và lực lượng cốt cán, nên các cuộc đấu tranh chính trị của quần chúng ngày càng phát triển tốt hơn, đa dạng và có hiệu quả hơn, tác động tích cực đến việc xây dựng thực lực chính trị, phá kế hoạch bình định của địch; góp phần tạo ra tiền đề để Cam Ranh nổi dậy, chớp lấy thời cơ giải phóng quê hương.
Thực tiễn đã minh chứng một cách thuyết phục rằng đại bộ phận Nhân dân có truyền thống yêu nước, tích cực tham gia đấu tranh cách mạng. Trong những lúc khó khăn, hiểm nghèo nhất, đông đảo quần chúng vẫn hướng về Đảng, Bác Hồ và cách mạng; luôn tìm mọi cách đùm bọc, chở che, giúp đỡ cán bộ, đảng viên và lực lượng vũ trang hoạt động; ngược lại dưới sự hướng dẫn của cán bộ, đảng viên và lực lượng cốt cán, Nhân dân đã vùng lên, tổ chức thành những phong trào đấu tranh cách mạng có tác động mạnh mẽ đến việc Cam Ranh đánh Mỹ. Bộ đội đặc công không thể đánh vào căn cứ quân sự của Mỹ ở bán đảo Cam Ranh có hiệu quả và ít bị tổn thất, thương vong khi không có quần chúng tốt, cơ sở cách mạng dẫn đường để bơi qua vịnh Cam Ranh nhiều lần, chuẩn bị mục tiêu; tổ chức trận đánh, rút lui an toàn, trở về với đơn vị. Không có quần chúng tốt và cơ sở cách mạng thì cán bộ, đảng viên, lực lượng vũ trang không được đùm bọc, chở che ở trong nhà dân, trong hầm bí mật để bám trụ địa bàn hoạt động. Không có quần chúng tốt và cơ sở cách mạng thì không có phong trào đấu tranh cách mạng của quần chúng. Đây là vấn đề có giá trị về mặt lý luận và thực tiễn mà Lênin, Bác Hồ và Đảng ta đã từng chỉ ra: Sự nghiệp cách mạng là sự nghiệp của quần chúng.
Bài học rút ra từ thực tiễn là đánh giá đúng tinh thần yêu nước và khả năng cách mạng của quần chúng, tin và dựa vào dân, bám dân, “nắm dân”, bám địa bàn mà hoạt động, không được bỏ địa bàn, xa dân… Ngay như thời kỳ cuối những năm 50 trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở Cam Ranh, đặc biệt là khi địch phản bội Hiệp định Giơnevơ, thi hành chính sách “Tố cộng, diệt cộng” cực kỳ dã man, thâm độc, lê máy chém đi khắp nơi để tìm diệt những người yêu nước, những người cộng sản. Nhưng trong bất kỳ hoàn cảnh nào, cho dù phong trào cách mạng gặp muôn vàn khó khăn và bị tổn thất lớn, cán bộ, đảng viên vẫn kiên trì bám trụ với dân, với địa bàn để giành dân, “nắm dân”, gầy dựng lòng tin từ trong phạm vi hẹp đến phạm vi rộng, từ hộ gia đình lan rộng khắp địa bàn dân cư… Từ đó mà hoạt động có hiệu quả, từng bước gầy dựng lại phong trào từ thấp đến cao, giành thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Trong Kết luận của Lịch sử Đảng bộ huyện Cam Ranh thời kỳ 1930 – 1975; xuất bản năm 1994 đã đúc kết: Nhân dân là gốc của kháng chiến, của cách mạng; việc bám dân, “nắm dân”, bám địa bàn đã trở thành đạo đức, phẩm chất hàng đầu, thước đo lòng trung thành với Đảng với dân, đồng thời là tiêu chuẩn số một về tài năng của đảng viên, cán bộ Cam Ranh. Nhờ đó mà Đảng bộ đã vượt qua những chặng đường khó khăn, ác liệt tưởng chừng không thể vượt qua được, đưa phong trào từng bước tiến lên cho đến ngày toàn thắng.
Nhờ nắm vững và vận dụng sáng tạo bài học này nên sau khi miền Nam được hoàn toàn giải phóng, Đảng bộ đã lãnh đạo Nhân dân phát triển Cam Ranh ngày càng tốt đẹp hơn, từng bước đáp ứng với yêu cầu phát triển chung của tỉnh và cả nước.
Trong tình hình đất nước ta đang thích ứng an toàn, tiến tới “bình thường hóa” về dịch bệnh COVID – 19 trong điều kiện mới, đồng thới khôi phục, đẩy mạnh phát triển kinh tế, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Cam Ranh càng nhận thức sâu sắc và thấm nhuần bài học tin và dựa vào dân, bám dân, “nắm dân”, bám địa bàn mà hoạt động, không được bỏ địa bàn, xa dân… để bảo đảm thực hiện tốt phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”, tạo ra yếu tố năng động, sáng tạo và động lực to lớn nhằm phát huy ý chí tự lực, tự cường và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc của dân tộc ta, trước hết là thực là thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng./.
Nguyễn Công Hài